• اخلاق و سبک زندگی اسلامی

اصول تربیت فرزندان از منظر اسلام

• 2022-06-15
• 4 دیدگاه
• محمد رضا حیدری

اصول تربیت فرزندان از منظر اسلام

اصول تربیت فرزندان از منظر اسلام را در تحقیق ذیل مشاهده کنید:

در تربیت دینی فرزدان رعایت پنج اصل بسیار از اهمیت بالایی برخوردار است.
این اصول عبارت اند از محبت، تکریم، عدالت، قاطعیت و اعتدال و پرهیز از افراط و اجبار در تربیت.
پیرامون هر یک ار این اصول توضیحاتی را ارائه می دهیم.

۱- محبت

محبت یکی از مهم ترین و موثر ترین عوامل تربیت است، باید به این اصل مهم در تربیت دینی توجه مضاعف بشود،
تصوری در جامعه شکل گرفته که خانواده های مذهبی معمولا جدی و خشک هستند
و محبت در این خانواده ها کمتر است، آیا واقعا اینطور است؟
یک خانواده مذهبی الگوی زندگی خود را از سبک زندگی اهل بیت علیهم السلام میگیرد،
رفتار پر مهر و محبت این خاندان عصمت و طهارت با یکدیگر و حتی با دیگران،
اسوه و الگوی فوق العاده ای برای خانواده های مذهبی و حتی غیر مذهبی است،
درباره سیره زندگی تک تک این خاندان مطهر که مطالعه بکنید متوجه نکته قابل توجهی خواهید شد
و آن هم اهمیت به جزئیات است، در تربیت فرزند نکته هایی را مورد توجه قرار می دهند
که خیلی از اوفات ممکن است برای ما اهمیتی نداشته باشد و حال آنکه بسیار نکته قابل توجهی بوده است.

اخلاق پیامبر(ص)، فاطمه زهرا(س) و ائمه اطهار(ع)، اخلاق قرآنی و مظهر ملایمت،
رحمت و الگوی شفقت و مهرورزی بود و دامنۀ محبت ایشان، بزرگ و کوچک را فرا می‌گرفت.
کودکان در نزد ایشان جایگاه خاصی داشتند و آن در موقعیت‌های مختلف
از جمله در خانه، کوچه، مسجد، بازار، میدان جنگ و…
با کودکان مهربانی می‌کردند و اطرافیان را نیز به این امر تشویق می‌فرمودند.

از پیامبر اکرم(ص) روایتی در بیان اهمیت محبت به فرزندان با این عبارت نقل شده است:

از ما نیست کسی که بزرگ ما را احترام نکند و به کوچک ما رحم نورزد. (۱)
تنها رسول الله صلوات الله علیه نبودند که به اهمیت دادن و توجه به کودکان نظر داشتند
بلکه این سیره ی عملی همه این خاندان عصمت بوده است، امام کاظم(ع) نیز به فرزندان خود محبت شدید داشت.
مفضل می‌گوید: وارد شدم در حالی که فرزندش علی را بر دامان خود نهاده بود،
او را می‌بوسید و او را بر شانه خویش می‌گذاشت و در بغل می‌فشرد و می‌فرمود:
پدرت به فدایت! چه بوی خوشی و طبع پاکی داری و فضائلت برجسته است.(۲)
یکی از مصادیق دیگر توجه و محبت به فرزندان در سیره عملی معصومان(ع)،
بازی و شوخی با کودکان است. از دیرباز روان‌شناسان کودک، به اهمیت بازی و پیامدهای مثبت آن توجه کرده و بدان پرداخته‌اند.

روایتی از پیامبر اکرم(ص) در تأیید بازی و تأثیر آن بر دوران بزرگ‌سالی چنین نقل شده است:

تندی و میل بسیار به بازی در کودکی نشانۀ متانت و پختگی و زیادی عقل کودک در بزرگی است؛ (۳)
شاید بتوان این سخن رسول خدا(ص) را از دیدگاه روان‌شناسی،
به‌گونه‌ای با این نظریه منطبق دانست که بازی و شیطنت در دوران کودکی موجب تخلیۀ انرژی‌های زائد جسمی و روحی می‌شود
و در رسیدن کودک به آرامش و حلم در بزرگ‌سالی تأثیرگذار است.

۲- تکریم

اکرام به معنای آن است که کسی را بزرگ و شریف‌شماری و گرامی‌اش بداری و به او نفعی خالص برسانی؛
درباره تکریم فرزند نیز توصیه‌هایی در روایات به چشم می‌خورد.
اکرام آدمی از نگاه پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) از دوران کودکی آغاز می‌شود
و شعاع آن از بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین مصادیق تا کوچک‌ترین مصادیق موارد را شامل می‌شود.
دستورات و تعالیم رسول خدا(ص) و اهل‌بیت(ع) مبنی بر نام نیک نهادن بر نوزاد، عقیقه و دیگر آداب تولد،
سلام کردن به کودک و …، از جمله موارد تکریم کودکان است.

یکی از راه‌های رسیدن به کرامت آن است که انسان، کرامت را در اطرافیان خود ببیند و لمس کند.
برای اینکه انسان کریم شود و شریف النفس بار آید، باید کرامت ببیند و مورد تکریم و احترام قرار گیرد.
و این امر از دوران کودکی اهمیت دارد. با توجه به دیدگاه‌های روان‌شناسی درباره اهمیت محبت و تکریم کودکان،
روشن می‌شود که پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) در مقام مربی برتر انسان‌ها که در سایه اتصال با منبع وحی،
از فطرت و سرشت انسان‌ها آگاه است، چرا تا این حد بر محبت و توجه به کودک تأکید ورزیده است.

پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) به تمام کودکان به عام و فرزندان خود به‌طور خاص محبت و توجه می‌کردند
و به تکریم و احترام آنان می‌پرداخت تا به رشد روانی و عاطفی کامل برسند و زمینۀ تعلیم و تربیت دینی آنان نیز فراهم آید.
اگر تربیت دینی کودکان همراه با محبت و ایجاد دلبستگی با کودک باشد
او را نسبت به توصیه‌های دینی والدین تسلیم‌پذیرتر می‌کند و الگوپذیری از آنان را نیز بیشتر می‌نماید؛
علاوه‌بر آن کودکی که از نظر روانی و عاطفی سالم و رشد یافته باشد،
نسبت به دستورات دینی که مطابق با فطرت آدمی است، انعطاف‌پذیرتر می‌شود.

۳- عدالت

از موارد مهمی که در محبت به کودک، حتی در پایین‌ترین مظاهر آن، باید مورد توجه قرار گیرد،
رعایت برابری و تساوی در برخورد با کودکان هم‌جنس و غیرهم جنس است.
کودکان خیلی خوب متوجه تفاوت های رفتاری ما می شوند، اگر به یکی از فرزندان بیشتر توجه بکنید،
فرزند دیگر واکنشی نشان می دهد زیرا او متوجه تبعیض در محبت کردن توسط والدین شده،
برای همین اجرای عدالت بین فرزندان از اهمیت بسیاری برخوردار است.

از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که فرمود:

خداوند متعال دوست دارد که میان فرزندان خود، حتی در بوسیدن آنان یکسان عمل کنید. (۴)

این حدیث پیامبر به این معناست که حتی در کوچک ترین مسائل هم بین فرزندان خود عدالت را برقرار کنید،
و حال آن که بعضا مشاهده می کنید که بعضی از والدین به طور محسوس بین فرزندان خود تبعیض قائل می شوند
که همین عامل باعث سرخوردگی فرزند می شود. رفتار والدین با کودک، در برخوردهای بعدی او با والدین تأثیرگذار است؛
یعنی رعایت عدالت بین کودکان، موجب رضایت قلبی کودکان و مهرورزی و احسان آنان به پدر و مادر می‌شود.

۴- قاطعیت و جدیت

در کنار تمامی این اصولی که ذکر شد، به هبچ عنوان نباید از قاطعیت و جدیت در تربیت گذشت،
این اصل با سایر اصولی که ذکر شد هیچ منافاتی ندارد بلکه آنها را کامل می کند.
زمانی که شما در تربیت فرزند خود قاطع نباشید و جدیتی در تصمیمات شما وجود نداشته باشد،
طبیعی است که آن نتیجه ایی را که می خواهید از تربیت فرزدتان بگیرید،
بدست نمی آورید. عدم جدیت در تربیت باعث می شود که فرزند شما اهمیتی به آنچه که از او خواسته شده ندهد،
قاطعیت و جدیت در تربیت لزوما به معنای بد اخلاقی،
برخورد تند و پرخاشگرانه نیست بلکه به معنای اینست گه شما در تصمیم خود مصمم هستید
و تعلیم و تربیت برای شما اهمیت دارد و این اهمیت را فرزندتان متوجه شود.

تأکید و توصیه پیامبر اکرم(ص) و اهل‌بیت(ع) مبنی بر محبت به کودکان هرگز مانعی در راه تربیت صحیح آنان به شمار نمی‌رفت،
بلکه آنان همان‌قدر که به فرزندان خود عشق می‌ورزیدند و به تکریم می‌پرداختند،
به تربیت و پرورش آنان نیز اهمیت می‌دادند و در این راه قاطعیت و جدیت داشتند.
مواردی همچون جدیت در آموزش نماز، دعا، خواندن ذکر و قرآن به فرزندان خود،
حتی به کودکان زیر هفت سال و توجه به پرورش و تعلیم آنان، نمونه‌هایی از این مدعاست.
و در ماجرایی، حساسیت پیامبر اکرم(ص) نسبت به تربیت دینی خانواده زهرا(س) و فرزندان او به چشم می‌خورد.

۵- اعتدال و پرهیز ار افراط و اجبار

انگیزه و گرایش درونی انسان در تربیت دینی از اهمیت فراوانی برخوردار است.
مطالعۀ احادیث و سیره عملی پیامبر اکرم(ص) و دیگر پیشوایان دینی نشان می‌دهد که
تمام تلاش این بزرگواران در درونی کردن ارزش‌ها و مفاهیم دینی بوده است؛
باید با کودکان به‌گونه‌ای رفتار شود که با افزایش خودآگاهی،
از درون گرایش به ارزش‌های دینی پیدا کنند و با جان‌ودل آموزه‌های دینی و اخلاقی را بپذیرند؛
از این‌رو، تربیت دینی امری پیوسته امری پیوسته و مداوم است که
باید بدون هرگونه اکراه و اجبار و یا زیاده‌روی و سخت‌گیری بی‌مورد انجام پذیردتا همیشگی و پایدار باشد.

اصول تربیت فرزندان از منظر اسلام در این مقاله بررسی شد امیدواریم مورد رضایت شما باشد.

پاورقی:

۱- علی بن حسن بن فضل طبرسی، مشکات الانوار فی غرر الاخبار، جلد ۱، صفحه  ۳۴۱٫

۲- بحارالانوار، جلد ۲۱، صفحه ۴۹٫

۳-کنزالاعمال فی سنن الاقوال و الافعال، جلد ۱۱، صفحه ۴۲٫

۴- کنز الاعمال فی سنن الاقوال و الافعال، جلد ۱۶، صفحه ۴۴۵٫

مشاهده مطالب بیشتر در مورد تربیت فرزند

مشاهده مطالب بیشتر در سایت صبح قریب